Tegelijkertijd is er in toenemende mate discussie over het groeiend aantal toeristen dat op Berlijns bijzondere plekken als Berghain afkomt en de stad overspoelt. Wat zijn daar de gevolgen van?
In de afgelopen tien jaar heeft Berghain een wereldwijde cult-reputatie opgebouwd: een wekelijkse line-up waar muziekliefhebbers hun vingers bij aflikken, in combinatie met donkere achterkamertjes, een volstrekt onvoorspelbaar deurbeleid en een verscheidenheid aan mensen die je in de meeste clubs niet tegenkomt.
Als je het over het Berlijnse nachtleven hebt, heb je het over Berghain.
Berghain begon als fetish club uitsluitend voor mannen, maar inmiddels wordt de plek, op steenworp afstand van de plaatselijke Aldi maar verder goed weggestopt, gevonden door een breed publiek.
Aan de ene kant door electro-liefhebbers die zweren bij de dj’s en de akoestiek van het gebouw. Aan de andere kant door toeristen die de Berghain-ervaring van hun checklist willen aftikken.
Vorig jaar alleen al reisden er zo’n elf miljoen toeristen naar Berlijn. Een derde daarvan komt specifiek voor het nachtleven van de stad en jaarlijks komen daar tienduizenden bij.
Muziek, seks en drugs
Binnen die enorme aanloop van toeristen probeert Berghain haar authentieke atmosfeer te behouden: eenmaal binnen wordt je ondergedompeld in de dreunende technotonen, darkrooms, de geur van zweet en de indrukwekkende dansvloer, waar zelfs op klaarlichte dag geen straaltje zonlicht binnenkomt.
Foto’s maken is een absolute nein en spiegels zijn er niet te vinden. Berghain beschouwt zichzelf als anti-elitair en haar publiek is heilig: binnen moet iedereen kunnen doen en laten wat hij of zij wil.
Nederlandse clubs als Trouw hebben hun eigen fotobeleid en openingstijden afgekeken bij wat ook wel de ‘techno-tempel van de wereld’ wordt genoemd. Deze drie-eenheid van muziek, seks en drugs maakt Berghain tot wat zij is.
Vraagtekens
Het jubileum wordt door zowel Duitse als internationale media echter ook aangegrepen om vraagtekens te zetten bij datzelfde succes van de stad en club: heeft het een keerzijde? Of, zoals Rolling Stone Magazine het stelt: “Wat zijn de consequenties voor een club die underground wil blijven terwijl de hele wereld er wil dansen?”
Het tijdschrift spreekt van een schizofreen fenomeen als het gaat om deze steeds groter wordende stroom toeristen die richting Berlijn trekt.
Aan de ene kant houden zij plekken als de Berghain economisch in stand. Tegelijkertijd worden zij gezien als indringers. Deze kwestie roept dan ook de vraag op of het gedaan is met Berlijn als dé plek waar je moet zijn.
De wil van Marquardt
Over die verandering kan Sven Marquardt meepraten: al tien jaar bewaakt zijn imposante figuur vol tatoeages, piercings en zware kettingen de poorten van Berghain.
Zijn deurbeleid is inmiddels net zo geroemd als de club zelf. Aan zijn deur werpt hij één blik op de persoon voor hem. Een kort knikje betekent dat je binnen bent, maar bij een hoofdschuddend gebaar gaat het niet gebeuren. In discussie gaan of later terugkomen heeft geen zin: de wil van Marquardt is wet.
Ook hij ziet het aantal toeristen voor zijn deur toenemen: “Ik zeg de laatste jaren vaker You don’t get in, dan Sie kommen nicht rein.“ De buitenwereld noemt het deurbeleid van Marquardt en zijn collega’s hard, discriminerend en seksistisch.
Hij zelf noemt het van essentieel belang. “Ik draag de verantwoordelijkheid dat de mensen binnen zichzelf kunnen zijn, zonder dat ze lastig gevallen worden. Mijn collega’s en ik moeten ervoor zorgen dat die tolerantie gewaarborgd blijft.”
‘Alles is anders’
Stefano (33) is Berghain-bezoeker vanaf het eerste uur en kent de discussie. “De tijden zijn veranderd. In die eerste jaren kwam iedereen altijd binnen. Het was een selectief publiek dat überhaupt van Berghain gehoord had.”
Dat is nu wel anders. “De prijzen zijn hoger en het publiek is minder extreem. Eerst waren er de ‘crazy people’ uit Berlijn, nu zijn het de crazy people vanuit de hele wereld.”
Dat er zoveel geklaagd wordt over het deurbeleid vindt hij onterecht. “Dit is het enige middel dat we hebben om de goede sfeer te behouden. Als we het niet doen, gaat de totale mystiek verloren.”
Ook Berlijn heeft hij zien veranderen. “Tien jaar geleden hoorde je alleen maar Duits op straat. De straten waren viezer, de prijzen lager en de expats waren uitzondering in plaats van regel.”
Ook Marquardt, als jonge punk opgegroeid in Oost-Berlijn, ziet de transformatie. Weg wil hij nog niet: “Verandering hoort erbij. In Leipzig gebeuren nu veel dingen die vergelijkbaar zijn met Berlijn uit de jaren negentig. Maar verhuisplannen heb ik niet.”
Ook voor Stefano blijft Berlijn nummer één. “Berlijn heeft een rijke geschiedenis: de muur, de oorlog, alles. Mensen zijn hierdoor meer open, misschien ook wat extremer. Andere steden zullen dat nooit kunnen evenaren.”
Lady Gaga
Of het gedaan is met Berlijn en de Berghain in het bijzonder blijft voorlopig in het midden. Critici schetsen doemscenario’s. Zij zien de toeristen en het feit dat zelfs artiesten als Lady Gaga hun albumpresentatie binnen de heilige muren van Berghain houden, als afbreuk van de authenticiteit.
Aan de andere kant zijn er de muziekliefhebbers. Zij halen hun schouders op. Zolang de line-up goed blijft, zullen zij elk weekend weer voor de deuren van Marquardt verschijnen.
Zo ook Stefano, al moet hij wel creatief blijven. “Om de toeristen te ontwijken, ga ik pas zondagochtend naar binnen. Ik moet de maandag dan wel vrij nemen, maar ik sta in ieder geval niet tussen dronken Britten.”