“Wat ik echter veel slechter vind, en zelfs ronduit gevaarlijk, is dat dit dieet veel te veel nadruk legt op het afvallen en een strak lijf en daarmee het risico op anorexia verhoogt. Ik vind dit een typisch grachtengordeldieet, dat wordt gepresenteerd door meiden die gemakkelijk als rolmodel worden gezien. Een slecht voorbeeld.”

“Een dieet dat laag is in kilocalorieën werkt alleen voor de korte termijn”, voegt internist-endocrinoloog en hoogleraar Gezond Gewicht in het Erasmus MC Liesbeth van Rossum toe. “Uit onderzoek bleek eerder dat de hongerhormonen stegen bij mensen die tien weken lang het aantal kilocalorieën in hun dieet fors beperkten. De verzadigingshormonen daalden daarentegen juist in hun niveau, dus tesamen geeft dat meer trek in eten. Schokkend is dat dit eetregulatiesysteem na een jaar nog niet was hersteld. Mensen maken door die verstoorde balans andere voedselkeuzes.”

Van Rossum zegt dat sommigen met een dieet van 1.200 kilocalorieën per dag wel een kilo per week kunnen verliezen, maar dat dit geen leven lang vol te houden is. “Je moet een dieet ook zien als een kuur, niet als iets voor de langere termijn. Naast een toename van de eetlust gaat namelijk ook nog eens de verbranding vaak omlaag. De bedenkers van zo’n dieet slaan het stuk biologie over, want niet voor iedereen is hetzelfde eetpatroon geschikt.”

“Daarbij zit er ook nog een stuk cultuur aan vast, zoals visuele prikkels die je krijgt als je lekker eten zien en sociale acceptatie: als iedereen iets lekkers neemt, is het lastig om dan “nee” te zeggen. Voor de lange termijn heeft een dieet dus geen zin. Het is alleen effectief voor de boekhandel.”

Ook hoog in de best verkocht-lijsten staan boeken over het vastendieet. Hiervan zijn verschillende varianten bekend, maar de meest populaire is het dieet waarbij er twee dagen 500 à 600 kilocalorieën wordt gegeten. Op de overige dagen mag er worden gegeten zoals men gewend is, maar wel vitaminerijk met veel groenten en magere eiwitten.

Een methode die deels is onderbouwd door studies in proefdieren, waaruit bleek dat het vastendieet een aantal positieve gevolgen zou hebben op de gezondheid. “Een boeiend dieet”, vindt Witkamp. “Voor het vastendieet waarbij er om de dag wordt gevast, is er enig bewijs dat het ook effectief is. Maar wanneer er twee dagen in de week wordt gevast, wordt de kans op jojo’en groot. Het is ook weer een dieet dat lastig is om vol te houden, bijvoorbeeld vanwege het sociale aspect.”

Een derde dieet dat vaker wordt gevolgd is een eetpatroon met minder koolhydraten. “Belangrijk is dat je bij zo’n dieet wel zo veel mogelijk vers en onbewerkt voedsel eet”, zegt Van Rossum. Met name bij mensen bij type 2 diabetes kan een vermindering van koolhydraten gunstige effecten hebben.

“Er loert wel een gevaar bij dit eetpatroon, want de kans bestaat dat je zo belangrijke voedingsstoffen mist. In volkoren brood zitten bijvoorbeeld veel belangrijke B-vitamines, vezels en mineralen. Ik zou koolhydraten dus niet geheel schrappen, dat is niet verstandig.”

“Probeer in elk geval toegevoegde suikers te minderen of te mijden”, zegt Witkamp. “Zoals suiker uit gebak, snoep en frisdrank. Je hebt wel een bepaalde hoeveelheid koolhydraten nodig als brandstof voor je hersenen en om vet te verbranden.”

Het Voedingscentrum adviseert om tenminste 40 procent van je energie uit koolhydraten te halen, bij de gemiddelde persoon is dit nu 50 procent of soms veel hoger. “Als je vooral een zittend leven leidt kan dit ook 30 procent zijn, maar daaronder wordt het ongezond. Groenten en volkoren brood bevatten bijvoorbeeld ook koolhydraten en daarop moet je niet bezuinigen.”

“Al met al is het belangrijk dat je elke dag gezond en gevarieerd eet”, zegt Van Rossum. “Vermijd het ook om lang achtereen te zitten, want daarmee vergroot je het risico op hart- en vaatziekten. Ga even koffie halen, of richt je werkplek onhandig in zodat je wordt gedwongen om regelmatig op te staan. Zo kun je langdurig op een gezond gewicht blijven.”