“Je kunt proberen om te zorgen dat het beheersbaar wordt, dat je niet een overweldigend gevoel hebt”, vertelt hoogleraar emoties en welbevinden Ad Vingerhoets aan NU.nl.
Vingerhoets heeft onderzoek gedaan naar de ‘vrijetijdsziekte’, ook wel het omgedraaide Kortjakje-syndroom genoemd. Het gaat hier over mensen die bijna nooit ziek zijn, behalve in de weekeinden en in de eerste dagen van een vakantie. “Pijn en vermoeidheid heeft aandacht nodig. Als je zo druk bezig bent met andere dingen, dan voel je pijntjes niet. Bijvoorbeeld een voetballer die pas na de wedstrijd pijn voelt.”
Elk van de twee heeft volgens Vingerhoets te maken met een eigen mechanisme. Enerzijds is er de afleiding die mensen hebben tijdens een inspanning. Hersenen hebben een beperkte capaciteit en krijgen informatie vanuit het lichaam, maar ook prikkels vanuit de omgeving. Vingerhoets: “Als dat sterke prikkels zijn, dan wordt die andere informatie weggedrukt.”
In een werksituatie met veel externe prikkels en een hoge werkdruk, zal informatie vanuit het lichaam niet worden waargenomen. Dat gebeurt wel als iemand vervolgens in een situatie terechtkomt waar die werkdruk en afleiding er niet meer is, bijvoorbeeld gedurende een vrije periode.
Adrenaline
Anderzijds is er nog de adrenaline die een rol speelt bij zowel mentale als fysieke inspanning door mensen, die minder aanwezig is als mensen vrij van dergelijke taken zijn. De adrenaline neemt toe bij mensen om het werken te ondersteunen. Normaal volgt het adrenalineniveau de behoeftes van het lichaam.
Wanneer iemand gedurende een langere tijd een verhoogde inspanning moet leveren, blijft de adrenaline in verhoogde mate aanwezig in het lichaam en volgt het niet meer de behoeftes van het lichaam waardoor ook tijdens het slapen het lichaam niet meer ontspant. Volgens Vingerhoets raakt op zo’n moment het lichaam uit balans waardoor het vatbaarder wordt voor infecties.
Het is volgens hem lastig te voorkomen dat iemand niet gelijk op de eerste vrije dag ziek wordt. Wat wel kan helpen is het doen van fitness of een workout op de laatste werkdag. “Het kan misschien helpen om die adrenaline weer omlaag te krijgen. Als je zo druk bezig bent met de afleiding, dan is daar ook even niets aan te doen.”
“Dan zul je moeten zorgen dat de werkbelasting dragelijker wordt, door het werk beter te organiseren of vaker ‘nee’ te zeggen”, aldus de hoogleraar.
Stress na vakantie
Het stressniveau na een periode vakantie is om die reden dan ook snel weer op hetzelfde niveau als voor de vrije periode. Dat heeft volgens Vingerhoets te maken met de conditionering van mensen. Een vertrouwde situatie wordt verbonden aan bepaalde gevoelens en een lichamelijke toestand. Wanneer iemand weer terugkomt in dezelfde situatie, zal hij of zij ook weer in dezelfde stemming en lichamelijke toestand komen.
Vingerhoets: “Dat is ook een leerproces in feite. Vergelijk het met de hond van Pavlov: als het belletje gaat, dan begint ‘ie te kwijlen.”