Blaren
“Heb je een lange wandeldag voor de boeg? Gebruik dan uit voorzorg blaarpleisters. Die kunnen een blaar voorkomen. Je moet ze niet gebruiken als je al een blaar hebt – dat wordt weleens verkeerd begrepen, je kunt schade er niet mee beperken. Heb je een blaar en is hij nog gesloten? Laat ‘m dan dicht en dek de blaar af met een wondpleister. Plak deze ruim over de blaar en zorg dat hij niet kan schuiven, dat veroorzaakt wrijving. Zorg ook dat er geen plooien in de pleister ontstaan. Een open blaar maak je schoon met stromend water en dek je af met steriel verband.”
Schaafwond
“Deze spoel je schoon met lauw, stromend water. De bedoeling is dat je hiermee de vuiltjes uit de wond haalt. Een kleine schaafwond kan drogen aan de lucht. Een grotere wond of een plek die vastplakt aan kleding, dek je af met een niet-verklevend steriel verband. Ontsmetten is niet nodig, tenzij er geen stromend water in de buurt is.”
Gekneusde vinger
“Heeft je vinger na bijvoorbeeld een val een abnormale stand? Neem dan contact op met je arts, want de kans is groot dat het om een breuk gaat. Als je je vinger alleen gekneusd hebt, bijvoorbeeld door een fanatiek potje volleybal, moet je je vingers tien tot twintig minuten koelen. Blijf je vinger gewoon gebruiken, tot zover de pijn dit toelaat. Pittige pijn mag gerust verlicht worden met wat paracetamol. Als de zwelling na vier tot vijf dagen niet minder wordt en de pijn niet verdwijnt, moet je alsnog even naar de dokter.”
Verzwikte enkel
“Koel je enkel tien tot twintig minuten met een coldpack (die je in de koelbox of groentela van de koelkast bewaart) of koud, stromend water. Kijk daarna of de enkel daadwerkelijk verzwikt is of niet, door vier stappen te zetten – normale stappen, met platte voet. Lukt dit niet, ga dan gelijk naar de dokter. Als het wel lukt, kun je je enkel nogmaals koelen. Hij zal dik en blauw worden en dit gaat vanzelf over. Steunverband kan ook wat extra comfort bieden, als je je enkel echt nog moet gebruiken.”
Kleine brandwond
“Eerst water, de rest komt later. Gebruik lauw water: voor het slachtoffer voelt dit koud aan. Koel de plek tien tot twintig minuten. Kijk ook of er kleding of sieraden zijn vastgekleefd aan de wond en verwijder deze, als dit makkelijk lukt. Bij een ernstige brandwond moet je natuurlijk 112 bellen, anders kun je de wond afdekken. De wond moet zo schoon mogelijk blijven en gebruik het liefst niet-verklevend verband. Eventueel kun je als ‘noodmiddel’ ook plastic huishoudfolie gebruiken of een schone, plastic zak. Daarover heen kun je dan koelen.”
Bijen- of insectensteek
“Bijen laten meestal na een steek een angel achter. Verwijder deze met een vingernagel of de botte kant van een mes. Is er geen angel achtergebleven of ben je gestoken door bijvoorbeeld een steekvlieg, koel de plek dan met een nat compres. Daarna is het een kwestie van veel jeuk, daarvoor zijn er verschillende zalfjes te koop. Wordt de plek erg dik? Dan is het een goed idee om contact op te nemen met een arts. Ga je moeilijker ademen en wordt je tong dik, dan ben je vermoedelijk allergisch en is het zaak om direct 112 te bellen.”
Zonnesteek
“Veel mensen vinden het lastig om te zeggen of ze last hebben van een zonnesteek. Als je huid roodverbrand is het belangrijk om de huid te koelen met een natte doek en eventueel een paracetamol voor de pijn. Gaat de roodverbrande huid gepaard met braken, hoofdpijn, koorts en/of koude rillingen, dan moet je contact opnemen met de arts. In het verlengde van een zonnesteek bestaat de hitte-uitputting. Dat herken je aan overmatige transpiratie, een hoge lichaamstemperatuur en een bleek gelaat. Mensen met hitte-uitputting krijgen hoofdpijn, worden duizelig, krijgen last van spierkramp, voelen zich slap en moeten soms braken of flauwvallen. Hiervoor hoeft je huid niet verbrand te zijn, maar het kan wel: als je verbrand bent valt een hitte-uitputting minder snel op, omdat iemand niet bleek wordt. Breng iemand met hitte-uitputting naar een koele plek uit de zon. Laat iemand wat drinken, maar geen koude drank, het liefst een fles die niet in de koelkast staat. Om het zouttekort aan te vullen door de overmatige transpiratie is het ook belangrijk om zout te eten, wat chips bijvoorbeeld. Hiervan moet je snel opknappen. Lukt dit niet, neem dan contact op met 112.”
Kwallen- of pietermannensteek
“Als er aanlandige wind staat, heb je in Nederland meer kans op kwallen. Daarnaast bevinden zich in ons land ook veel pietermannetjes: een visje met een stekel op de rug, die zich in de branding net onder het zand verstopt. Sta je er op, dan heb je een stekel in je voet, die mogelijk blijft hangen. Spoel bij zowel een kwallen- als pietermannensteek met zo warm mogelijk water, of anders met zeewater. Die zorgen dat de netelcellen loslaten waarmee de kwallen zich vastplakken en zetten het gif buiten werking. Dit geldt wel voor Nederlandse kwallen, tropische dieren hebben weer hun eigen ‘gebruiksaanwijzing’. De pijn en jeuk moeten daarna binnen een kwartier verminderen. De netelcellen waarmee een kwal zich aan je lijf vastplakt schraap je weg met bijvoorbeeld een bankpasje. Niet met je vingers, want die cellen gaan dan weer daaraan kleven.”