Fonio bestaat uit piepkleine ronde korreltjes. De plant is een razendsnelle groeier: binnen 6 tot 8 weken na het zaaien kan het graan al geoogst worden. Bovendien doet dit gewas het goed op relatief arme grond, kan het goed tegen droogte en is het heel geschikt voor een tropisch warm klimaat. Geen wonder dus dat het in Afrika een populair gewas was.

Ondergewaardeerd graan

Was? Ja, veel Afrikanen weten hun eigen fonio niet meer te waarderen. Zij trekken hun neus op voor dit lokale product en willen juist liever importproducten uit het westen, zoals pasta en tarwemeel. Straks wordt de fonio vooral geproduceerd voor de rijke foodies in het westen, die altijd op zoek zijn naar variaties op de uberhippe quinoa, farro of spelt. De omgekeerde wereld! De prijs zal dan bovendien stijgen, zodat het graan straks niet eens meer toegankelijk is voor de Afrikaanse consument. Iets dergelijks is ook gebeurd met quinoa, in Zuid-Amerika.

Is fonio gezond?

Net zoals gierst en teff heeft fonio een kleine korrel. Een piepkleine korrel kun je wel zeggen. Het scheiden van het kaf is daarom nogal een klus, er zijn speciale pelmachines ontwikkeld om dit klusje te klaren. Qua uiterlijk lijkt het op couscous of quinoa.

Sommige trendwatchers zeggen dat fonio alles in zich heeft om het superpopulaire quinoa van de superfood-troon te stoten. De smaak van fonio is namelijk lekker nootachtig en de voedingswaarde is echt om door een ringetje te halen. Het bevat alle essentiële aminozuren, is glutenvrij en rijk aan vezels. Fonio bevat veel calcium, magnesium, mangaan en zink. Een topgraan dus.  

Hoe eet je het?

Fonio is vooral als hele korrel te koop. Door de kleine korrel is de kooktijd slechts 5 tot 10 minuten. Gebruik het daarna zoals je ook couscous of quinoa in de keuken gebruikt. Je kunt fonio ook (zelf) malen en er meel van maken, bijvoorbeeld voor brood. Omdat het graan geen gluten bevat, zal dat brood niet goed rijzen. In Afrika bakken ze er daarom platte broden van.

Is fonio duurzaam?

Fonio stelt weinig eisen: het groeit stug door, ook tijdens droogte en als de grond niet zo vruchtbaar is. Volgens deskundigen maakt dit fonio een perfect product voor ontwikkelingslanden in Afrika. Het wordt meestal biologisch geteeld. In Nederland is fonio door een fairtrade merk op de markt gebracht.. Nadeel is natuurlijk wel het transport, dat maakt fonio een minder duurzame keuze dan bijvoorbeeld biologische spelt van Hollandse bodem.
 

Foto afkomstig van splendidtable.org.

In Italie zijn ze er trots op: Farro. Het is een graan dat er al in de klassieke oudheid werd geteeld. Voor de Romeinse legioenen was farro echt een basisvoedsel. Nog steeds is het in Umbrië en Toscane de basis voor een stevige regionale soep, waarin ook groenten, bonen en spek worden gebruikt.

Nootachtige smaak

Farro heeft een nootachtige smaak en een stevige ‘bite’. Je kunt het kopen in de natuurvoedingswinkel, in een mediterrane speciaalzaak of in een grote supermarkt. Farro is echt een slow graan: de kooktijd is ongeveer 40 minuten. Die tijd wordt iets korter als je de korrels vooraf een paar uur laat weken in ruim koud water.

Farro klaarmaken

Kook de korrels zoals je zilvervliesrijst kookt. Het is lekker om de farro daarna te gebruiken in bijvoorbeeld een mediterrane maaltijdsalade met tomaat, olijven, feta, komkommer en groene kruiden. Maar je kunt met farro ook een risotto (of een ‘farotto’) maken, bijvoorbeeld met paddenstoelen, knoflook en Parmezaanse kaas. Of gebruik farro in een goed gevulde soep, net zoals ze in Umbrië doen.

In principe kan farro ook worden gemalen tot meel, om brood, koek of pizza van te bakken, maar dat meel is hier nauwelijks te koop. Mocht je een keer in een Italiaanse supermarkt zijn dan vind je het daar als ‘farina di farro’.

Is farro gezond?

Zoals voor veel oude graansoorten geldt, is farro ook familie van spelt en tarwe. Soms worden spelt en farro zelfs met elkaar verward, zoveel lijken ze op elkaar. De  voedingswaarde van farro lijkt ook sterk op tarwe en spelt. Dat betekent dat het ook gluten bevat en daarom niet geschikt is voor mensen met coeliakie. Wel bevat het minder gluten dan tarwe. Mensen die gevoelig zijn voor gluten, kunnen soms wel farro verdragen. Dat is een kwestie van uitproberen.

Farro is met de hele korrels rijk aan vezels, B-vitamines en ijzer. Een gezonde vervanging dus voor witte rijst of pasta in je Italiaanse maaltijden.

Julius Jaspers wil dat je tijdens een etentje vooral tijd aan je gasten of tijd aan jezelf besteedt: goed voorbereiden en een gerecht dan in vijf minuten afmaken. Sterrenniveau hoeft volgens hem niet, dat kan ook als je uit eten gaat. Het draait allemaal om plezier, warmte en gezelligheid: “En als er dan nog lekker eten is dan is het helemaal top.”

Lekker maken

Simple smart cooking bevat simpele gerechten met een beetje ouderwetse smaken. Leuk is dat Jaspers het boek heeft ingedeeld in zeventien basisingrediënten, variërend van aardappel en aardbeien tot vis en zuivel. Voor elk ingrediënt geeft hij vijf echte recepten en vijf tips om het ingrediënt nog beter tot zijn recht te laten komen. Lekker maken noemt Jaspers dat.

De tv-kok wil je inspiratie geven en uitnodigen tot experimenteren. In het hoofdstuk rondom chocola vind je naast de klassieke recepten – chocoladesoufflé en lopende chocoladecake – ook wat meer verrassende. Wat denk je bijvoorbeeld van  yoghurt met witte chocolade en pistachenootjes of een chocoladepizza. De vijf ‘lekker-makers’ leiden tot nog meer creativiteit. Het zijn geen echte recepten, maar een leidraad in de zoektocht naar lekker eten.

Simpel

Nu zijn er over chocolade natuurlijk boeken vol geschreven, maar het is slechts een van de zeventien hoofdstukken. Knollen en wortels vormen ook een fijn basisingrediënt, net als uien. Mijn favoriet is echter de citroen. Alleen de afbeelding van de citroenschuimtaartjes doet me het water al in de mond lopen en de gestoofde venkel met citroen is ook echt een aanrader. Helemaal leuk vind ik de citroenboter. Een simpel idee, maar met een verrukkelijke smaak.

Enkele van de gerechten in Simple smart cooking figureren regelmatig op de menukaarten van Jaspers restaurants, maar het gros is gemaakt om thuis te bereiden. Niet al te veel of exotische ingrediënten, geen ellenlange recepturen of technieken waar je eigenlijk niet aan durft te beginnen en al helemaal geen keukenstress. Iedereen kan aan de slag met dit boek en zekerste weten iets smakelijks op tafel toveren.

Wijntje erbij

Lekker zijn ook de wijntips van Harold Hamersma. Die passen dan weer perfect bij de veelgebruikte uitspraak van Jaspers: “Omring jezelf met goede ingrediënten, open de flessen en ga lekker koken…”

Julius Jaspers vindt dat koken en eten ontzettend belangrijk zijn, maar dat het wel leuk moet blijven. Na zijn eindexamen opende hij een restaurant in Frankrijk, was hij traiteur en cateraar in Amsterdam, gaf hij leiding aan het familiebedrijf Studio Bazar en presenteerde hij het televisieprogramma Topchef. Nu schrijft hij kookboeken en heeft hij twee restaurants in Amsterdam.

Voor het onderzoek bestudeerden de wetenschappers de gegevens van bijna 58.000 vrouwen en 41.000 mannen. Daaruit bleek dat degene die elf tot veertien zelfgemaakte maaltijden per week aten 13 procent minder kans hadden op het ontwikkelen van diabetes type 2 dan de deelnmers die minder dan zes zelfgemaakte maaltijden aten.

Deze onderzoeksresultaten gelden alleen voor de lunch en het avondeten. De onderzoekers hadden niet voldoende gegevens om ook het ontbijt in het onderzoek te betrekken.

Het onderzoeksteam ontdekte ook dat mensen die meer buitenshuis eten eerder kampen met overgewicht dan mensen die vaker een zelf bereide maaltijd nuttigen.

Vervolgonderzoek moet uitwijzen hoe en wat mensen het beste kunnen eten om gezond te blijven.

Patricia Schutte, voedingsdeskundige

Er is niets mis mee om elke dag een glas water met uitgeperste citroen te drinken. Dat dit ongezond zou zijn voor de lever is onzin.

Wel kan een zure drank de glazuurlaag van het gebit aantasten. Om aantasting van het gebit te beperken, raden we aan niet vaker dan 7 keer per dag (inclusief hoofdmaaltijden) iets te eten of te drinken. Een glas water met citroen geldt als een drinkmoment, maar je kunt het ook combineren met een maaltijd. Dan tellen de maaltijd en het citroenwater samen als één moment. Andere schadelijke effecten zijn niet te verwachten.

Tegelijkertijd kunnen er ook geen wonderen worden toegeschreven aan water met citroen. Het is een fabel dat het goed is voor je vetverbranding of zou helpen bij afvallen. Dat is niet bewezen.

Heb je ook een vraag? Stel deze dan aan een van onze experts. Ga met spoedeisende vragen altijd naar je huisarts, daarvoor zijn de experts niet de aangewezen persoon. Ze stellen ook geen diagnoses. De overige voorwaarden vind je hier.

Patricia Schutte werkt al meer dan 25 jaar als voorlichter bij het Voedingscentrum in Den Haag. Ze geeft antwoord op vragen over gezond, duurzaam en veilig eten.